Ναρκισσισμός και Κατάθλιψη: Νέα ερευνητικά δεδομένα

Πρόσφατη έρευνα έρχεται να υποστηρίξει πως στον παθολογικό ναρκισσισμό υπάρχει αυξημένος κίνδυνος κατάθλιψης, ο οποίος σχετίζεται μάλλον με την δυσκολία στην διαχείριση των συναισθημάτων

Με τον όρο Ναρκισσισμός περιγράφεται μια διαταραχή προσωπικότητας με κύρια χαρακτηριστικά την έντονη ανάγκη για θαυμασμό και αποδοκιμασία από τους άλλους, την αίσθηση ανωτερότητας έναντι των άλλων αλλά και μια απαιτητικότητα για πλήρη κάλυψη των αναγκών του Νάρκισσου από τρίτους. Άνθρωποι με Ναρκισσιστικά στοιχεία προσωπικότητας αντιλαμβάνονται τις σχέσεις τους σε μια βάση εξουσίας – ποιος είναι ανώτερος ή κατώτερος από ποιον – ενώ αρκετά συχνά έχουν και εξασκούν συνειδητά την ικανότητα χειραγώγησης των ανθρώπων γύρω τους.

Η Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας μπορεί να γίνει αντιληπτή ως ένα φάσμα στο ένα άκρο του οποίου συναντάμε την κοινωνικοπάθεια (έλλειψη εμπάθειας και κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων) και στο άλλο άκρο την απορρόφηση του Νάρκισσου από τον εαυτό του με ενεργή όμως ικανότητα συναισθηματικής αντιστοίχησης με τους ανθρώπους γύρω τους

Στον Ναρκισσισμό συναντάμε  επίσης δύο ευδιάκριτες κατηγορίες: τους μεγαλομανείς και τους ευάλωτους νάρκισσους. Αυτές μπορούν να ειδωθούν και σαν διαφορετικές πλευρές του εαυτού. Οι μεγαλομανείς νάρκισσοι είναι αυτοί που θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους όλων. Τείνουν να προβάλλουν υπερβολικά τον εαυτό τους και να εκμεταλλεύονται τους άλλους στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Συνήθεις συμπεριφορές του μεγαλομανή Νάρκισσου είναι η επιθετικότητα, η υπερβολική διεκδικητικότητα, η αναζήτηση κύρους και η χειραγώγηση.  Οι ευάλωτοι νάρκισσοι από την άλλη πλευρά τείνουν να προκαλούν στους άλλους συμπάθεια παίρνοντας συχνά στις σχέσεις τους το ρόλο του θύματος.  Προσδοκούν και λαμβάνουν από τους γύρω τους συναισθηματική κάλυψη και αποδοχή χωρίς να έχουν την πρόθεση της ανταπόδοσης. Το αποτέλεσμα είναι η συναισθηματική εξουθένωση των ανθρώπων που τον περιβάλλουν. Και οι δύο ωστόσο κατηγορίες κρύβουν μέσα τους μια βαθιά αίσθηση ανεπάρκειας και εσωτερικού κενού, την οποία επιχειρούν να καλύψουν μέσα από την επιβεβαίωση από τρίτους. Αν και συνήθως ενυπάρχουν και οι δυο πλευρές – και η μεγαλομανία και η ευαλωτότητα – στις Ναρκισσιστικές προσωπικότητες τείνει μια από τις δύο όψεις να είναι πιο ενισχυμένη.  

Αρκετά συχνά συναντούμε στην κλινική πράξη καταθλιπτικά συμπτώματα ή και πλήρη εικόνα κλινικής κατάθλιψης σε θεραπευόμενους με Ναρκισσιστικές Προσωπικότητες. Η καταθλιπτική πορεία έρχεται συχνά όταν ο Νάρκισσος αδυνατεί να τοποθετήσει τον εαυτό του στα εξαιρετικά υψηλά στάνταρντ που θέτει, δεν αντέχει να είναι μέτριος ή να ανήκει στον μέσο όρο και ως αποτέλεσμα πέφτει οδηγείται σε μια ματαιότητα. Επίσης νιώθει να χάνει το περιεχόμενο του αν δεν περιστοιχίζεται διαρκώς από ανθρώπους που να τον επευφημούν.

Πρόσφατη έρευνα (Kealy, Laverdière and Pincus , 2020) έρχεται να υποστηρίξει πως στον παθολογικό ναρκισσισμό υπάρχει αυξημένος κίνδυνος κατάθλιψης, ο οποίος σχετίζεται μάλλον με την δυσκολία στην διαχείριση των συναισθημάτων. Οι ναρκισσιστές φαίνεται να μην επεξεργάζονται αποτελεσματικά τα συναισθήματα τους με αποτέλεσμα αυτά να συσσωρεύονται μέσα τους μέσα στο χρόνο. Στην προσπάθεια τους να διατηρήσουν μια ψευδή εικόνα τελειότητας, κρύβουν με κάθε κόστος τις αδυναμίες τους και τα αρνητικά τους συναισθήματα. Αυτή η αντίφαση σε αυτό που νιώθουν και σε αυτό που δείχνουν τρέφει και γιγαντώνει μέσα στους αρνητικά συναισθήματα και κατ επέκταση την κατάθλιψη

Οι ερευνητές Kealy, Laverdière και Pincus διεξήγαγαν μια αρχική έρευνα σε 99 εξωτερικούς ασθενείς σε δημόσιες δομές υγείας στο Βανκούβερ του Καναδά. Μέσα από μετρήσεις αξιολόγησαν Ναρκισσιστικά στοιχεία προσωπικότητας, όπως την μεγαλομανία και την ευαλωτότητα, καθώς και 5 τρόπους επεξεργασίας των συναισθημάτων: την συναισθηματική καταστολή, τα ανεπεξέργαστα συναισθήματα, την χαμηλή συναισθηματική ρύθμιση, την αποφυγή συναισθημάτων και τα μειωμένα (φτωχά) συναισθήματα.  Επίσης αξιολογήθηκαν πυρηνικά συμπτώματα κατάθλιψης μαζί με την αρνητική επίδραση την κοινωνική λειτουργικότητα.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της εν λόγω έρευνας τόσο η μεγαλομανία όσο και η ευαλωτότητα στους νάρκισσους συνδέονται με αυξημένο ρίσκο κατάθλιψης. Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έδειξε πως η κακή επεξεργασία των συναισθημάτων αυξάνει το ρίσκο για κατάθλιψη μόνο στους ευάλωτους νάρκισσους.

Ευάλωτοι Νάρκισσοι και κατάθλιψη

Αυτό που υποδεικνύουν τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας είναι πως οι ευάλωτοι νάρκισσοι περνάνε πιο εύκολα στην κατάθλιψη επειδή δεν επεξεργάζονται σωστά τα συναισθήματα τους. Η αυξημένη ευαισθησία τους στις αρνητικές πληροφορίες ενισχύει και συντηρεί δυσάρεστα και δυσλειτουργικά γνωστικά μοτίβα.

 Οι συγγραφείς επισημαίνουν πως η ναρκισσιστική ευαλωτότητα, με υψηλή ευαισθησία στα αρνητικά, ενισχύει και συντηρεί δυσάρεστες συναισθηματικές καταστάσεις. Όντας νοσηρά απασχολημένοι με τον εαυτό τους οι ευάλωτοι νάρκισσοι  δεν αξιοποιούν το νοητικό και συναισθηματικό δυναμικό τους για να εξελίξουν λειτουργικούς και προσαρμοστικούς τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς.

Με την αυξημένη ναρκισιστική ευαλωτότητα έρχεται και η αυξημένη απαισιοδοξία, μειωμένη αίσθηση αυτοελέγχου, μεγαλύτερη ντροπή και απομόνωση και αναποτελεσματική αναζήτηση βοήθειας. Οι άνθρωποι με ευάλωτο ναρκισσισμό συχνά αρνούνται την βοήθεια για να εμποδίσουν να νιώσουν εξαρτημένοι, πράγμα που τους κάνει να νιώθουν πιο ευάλωτοι και ντροπιασμένοι. Αυτό απομακρύνει σταδιακά τους ανθρώπους εξασθενώντας την εμπάθεια τους και κάνοντας τους να νιώθουν ότι δεν τους εκτιμούν.

Λίγο παλιότερη έρευνα το 2013 είχε επίσης συνδέσει την ναρκισσιστική ευαλωτότητα με την κατάθλιψη πολύ περισσότερο από ότι την μεγαλομανία υποδεικνύοντας την δυσλειτουργική τελειομανία ως έναν σημαντικό μηχανισμό που συντηρεί αυτή τη σχέση.

Μεγαλομανείς Νάρκισσοι και κατάθλιψη

Ο μεγαλομανής ναρκισσισμός σχετίζεται με την κατάθλιψη αλλά όχι μέσω της προβληματικής επεξεργασίας των συναισθημάτων, όπως συμβαίνει στον ευάλωτο ναρκισσισμό. Ειδικότερα στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, η παθολογική μεγαλομανία οδηγεί σε προσωπική και επαγγελματική αποτυχία, απομόνωση και μοναξιά, και έλλειψη επιτευγμάτων. Εδώ μπορούμε να δούμε την αποτυχία του μεγαλομανή νάρκισσου να ανταπεξέλθει στα ιδεώδη που έχει πλάσει για τον εαυτό του αλλά και την απομάκρυνση του όποιου υποστηρικτικού δικτύου μπορεί να είχε. Η απώλεια σχέσεων και σημαντικών προσώπων στη ζωή τους και κατ επέκταση η καταθλιπτική συμπτωματολογία μπορεί να αποτελέσουν και το έναυσμα για να ζητήσει τελικά βοήθεια ο μεγαλομανής Νάρκισσος από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Στην φάση της μεγαλομανίας ένας νάρκισσος σπάνια θα απευθυνθεί σε έναν ειδικό καθώς διακατέχεται από μια απόλυτη πεποίθηση παντοδυναμίας και φυσικά η μεγαλομανία δεν αποτελεί πρόβλημα για τον ίδιο. Το γκρέμισμα αυτού του εύθραυστου όμως οικοδομήματος μπορεί να πυροδοτήσει μια καταθλιπτική πορεία.

Βιβλιογραφία

Marčinko, D.,  Jakšić, N., Ivezić, E., Skočić M., Surányi, Z., Lončar, M., Franić, T. &Jakovljević, M. (2014). Pathological narcissism and depressive symptoms in psychiatric outpatients: mediating role of dysfunctional attitudes. Journal of Clinical Psychology , Apr;70(4):341-52.

Kealy, D., Laverdière, O. &   Pincus, A. (2020). Pathological Narcissism and Symptoms of Major Depressive Disorder Among Psychiatric Outpatients: The Mediating Role of Impaired Emotional Processing. The Journal of Nervous and Mental Disease. Feb; 208(2):161-164.

Young, J., Klosko, J. & Weishaar, E.  (2015) Θεραπεία Σχημάτων, ένας οδηγός για τον θεραπευτή. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη

Mc Williams,Ν. (2012) Ψυχαναλυτική Διάγνωση. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις ΙΨΥ,

Why are Narcissistic people prone to depression? www.Psychologytoday.com

Πηγή πρώτης δημοσίευσης https://www.psychology.gr/